Kovid-19 aşı çalışmaları hızla devam ediyor
- Beypazarı sodası güvenli mi? - 16 Nisan 2024
- 6. Uluslararası Pozitif Psikoloji Kongresi’ne doğru… - 16 Nisan 2024
- Parkinson tedavileri yüzde 90 oranında olumlu sonuç veriyor - 9 Nisan 2024
Yeni tip koronavirüse (Kovid-19) karşı bağışıklık sağlamayı amaçlayan aşı çalışmaları, tüm dünyada hızla devam ediyor. DSÖ verilerine göre, dünya genelinde 52 Kovid-19 aşı adayı klinik denemelerle insanlar üzerinde test edilirken, 163 aşı adayı da klinik öncesi geliştirme aşamasında bulunuyor.
Çinli ilaç şirketi Sinovac’ın geliştirdiği CoronaVac , Türkiye’de denenen ilk Kovid-19 aşısı olurken, Sağlık Bakanı Koca, Çin menşeli inaktif aşı adayından aralık, ocak ve şubatta toplam 50 milyon doz satın almak üzere sözleşme imzalandığını duyurmuştu.
Amerikan ilaç şirketi Pfizer ile Türk bilim insanı Prof. Dr. Uğur Şahin’in kurucu ortağı olduğu Alman biyoteknoloji firması BioNTech‘in geliştirdiği mRNA teknolojisine dayalı ”BNT162b2”, dünyada tescillenen ilk Kovid-19 aşısı oldu.
Yeni tip koronavirüse (Kovid-19) karşı bağışıklık sağlamayı amaçlayan aşı çalışmaları, tüm dünyada hızla devam ediyor. DSÖ verilerine göre, dünya genelinde 52 Kovid-19 aşı adayı klinik denemelerle insanlar üzerinde test edilirken, 163 aşı adayı da klinik öncesi geliştirme aşamasında bulunuyor.
Çinli ilaç şirketi Sinovac’ın geliştirdiği CoronaVac , Türkiye’de denenen ilk Kovid-19 aşısı olurken, Sağlık Bakanı Koca, Çin menşeli inaktif aşı adayından aralık, ocak ve şubatta toplam 50 milyon doz satın almak üzere sözleşme imzalandığını duyurmuştu.
Amerikan ilaç şirketi Pfizer ile Türk bilim insanı Prof. Dr. Uğur Şahin’in kurucu ortağı olduğu Alman biyoteknoloji firması BioNTech’in geliştirdiği mRNA teknolojisine dayalı ”BNT162b2”, dünyada tescillenen ilk Kovid-19 aşısı oldu.
Amerikan biyoteknoloji şirketi Moderna’nın taşıyıcı RNA teknolojisiyle geliştirdiği ”mRNA-1273” ile Oxford Üniversitesinin ise İngiliz-İsveç ilaç firması AstaZeneca iş birliğinde geliştirdiği ”AZD1222” aşı adayının da üçüncü aşama klinik denemeleri sürüyor.
Aşılar nasıl geliştirliyor
Kovid-19 aşısını geliştirmek için 4 ana yöntem kullanılıyor.
Virüsün zayıf haliyle karşılaşan vücudun bağışıklık sağlayacak savunmaları geliştirmesini amaçlayan “inaktif aşı” yönteminin yanı sıra DNA ve RNA gibi genetik yapı taşları içeren yöntemler de kullanılıyor.
Aşı geliştirilmek için kullanılan diğer bir yöntemde de koronavirüs dışındaki bazı virüs türlerine koronavirüs bileşenleri eklenmesi. “Virüs vektörü” adı verilen bu yöntem için Kovid-19 aşı çalışmalarında en sık kullanılan virüs türü insanlarda ve hayvanlarda soğuk algınlığına yol açan adenovirüsler. Virüs vektörleri virüsün zayıflatılmış ve kendini çoğaltamayan bir versiyonu aracılığıyla vücutta bağışıklık tepkisi yaratmayı hedefliyor.
Kovid-19’a karşı geliştirilen dördüncü tür ise protein bazlı aşılar. Protein bazlı aşılar virüsün genetik malzemesini içermeden ürettiği proteinleri formülünde taşıyor ve böylece vücudun virüsün kendisiyle karşılaşmadan ona karşı bağışık sağlayabilecek enzimleri ve antikorları geliştirmesini hedefliyor.
Hangi aşı ne aşamada?
Almanya’da Türk bilim insanı Prof. Dr. Uğur Şahin’in kurucu ortağı olduğu biyoteknoloji firması BioNTech‘in Amerikan ilaç şirketi Pfizer iş birliğinde geliştirdiği “BNT162b2”, ABD’de “Moderna” ilaç firmasının Ulusal Alerji ve Bulaşıcı Hastalıklar Enstitüsü iş birliğiyle geliştirdiği aşı adayı “mRNA-1273”, İngiltere’de Oxford Üniversitesi Jenner Enstitüsü ile Oxford Aşı Grubu iş birliğinde geliştirilen ve üretim lisansı İngiliz-İsveç ilaç şirketi AstraZeneca tarafından satın alınan aşı adayı “AZD1222”, Rus Gamaleya Ulusal Epidemioloji ve Mikrobiyoloji Enstitüsünün geliştirdiği “Sputnik V”, Çin menşeli SinoVac’ın geliştirdiği “CoronaVac”, Sinopharm’ın Vuhan Viroloji Enstitüsü ve Pekin Biyolojik Ürünler Enstitüsü ile geliştirdiği 2 aşı adayı, CanSino’nun Çin Askeri Tıp Akademisi ile iş birliğinde geliştirdiği “Ad5-NCov” adlı aşı adayı ve Anhui Zhifei Longcom ilaç şirketi ile Çin Bilimler Akademisi Mikrobiyoloji Enstitüsü ile geliştirdiği aşı adayı umut vaadeden aşı adayları arasında yer alıyor.
Amerikan ilaç firması Novavax’ın aşı adayı “NVX-CoV2373” de 3’üncü aşama denemelere başlayan potansiyel Kovid-19 aşıları arasında yer alıyor. Amerikan ilaç şirketi Johnson & Johnson’ın bağlı iştiraki Belçikalı Janssen ilaç şirketi de aşı adayı “Ad26COVS1” için klinik denemeler sürüyor. Hint ilaç şirketi Bharat Biotech’in Hindistan Tıbbi Araştırma Konseyi ve Ulusal Viroloji Enstitüsü iş birliğiyle geliştirdiği “Covaxin”in de 3’üncü aşama klinik denemeleri gerçekleştiriliyor. Kanadalı biyoteknoloji şirketi Medicago, İngiliz ilaç şirketi GlaxoSmithKline (GSK) iş birliğinde ve tütün mamulleri üreticisi Phillip Morris’in mali desteğiyle bitki bazlı bir protein aşısı “CoVLP” üzerinde çalışmalarını sürdürüyor.
Türkiye’de ilk yerli aşının klinik denemeleri sürüyor
Türkiye’de Kovid-19’a karşı ilk yerli aşı adayının 1’inci aşama klinik denemeleri yapılıyor. Erciyes Üniversitesi Aşı Araştırma ve Geliştirme Uygulama ve Araştırma Merkezinde (ERAGEM) yeni tip koronavirüse karşı geliştirilen, Koçak Farma şirketi tarafından üretimi yapılan ve Sağlık Bakanlığınca desteklenen “ERUCOV-VAC” adı verilen aşı adayı da gönüllüler üzerinde test edilmeye başlandı. Virüsün etkisizleştirilmiş bir versiyonunu içeren (inaktif) aşı da, Türkiye’de insanlar üzerinde test edilmeye başlanan ilk yerli Kovid-19 aşı adayı.
DSÖ verilerine göre, Türkiye’den, klinik öncesi geliştirme aşamasında 12 Kovid-19 aşı adayı bulunuyor. Ege Üniversitesi, Selçuk Üniversitesi, Erciyes Üniversitesi, Mehmet Ali Aydınlar Üniversitesi, Acıbadem Labmed Sağlık Hizmetleri AŞ, Ankara Üniversitesi, İzmir Biyotıp ve Genom Merkezi, Boğaziçi Üniversitesi, Bezmialem Vakıf Üniversitesi, Ortadoğu Teknik Üniversitesi ve Koçak Farma, Kovid-19 aşısı için çalışmaları yürütüyor.
Türkiye, ilk etapta 75 milyon doz aşı alacak
Sağlık Bakanlığı, dünyada 3’üncü aşamada test edilen aşı adaylarından ikisinden kış aylarında toplam 75 milyon doz satın alınmasını planlıyor. Bakan Koca, sözleşme imzalanan aşının ilk kısmının Türkiye’ye 11 Aralık’tan sonra gelmesinin beklendiğini, ilk aşamada sağlık çalışanları, 65 yaş üstü ile yaşlı, engelli ve koruma evlerinde kalanlar ile kalabalık yerlerde yaşayanların aşılanacağını açıklamıştı.